सिहाइगुमा पानी बिनाको जीवन

सम्पादकको टिप्पणीः छोटो समयमै ठुला ठुला भौतिक पूर्वाधार निर्माण गर्दै संसारकै दोस्रो ठुलो अर्थतन्त्र बनेको चीनलाई अक्सर विकासोन्मुख देशहरूको लागि उदाहरणको रुपमा लिइन्छ । तर विकाशशील देशहरूमा देखिने कतिपय चुनौतीहरू चीनमा अझै विद्यमान छन् । वायु प्रदुषणलगायतका अन्य प्रदुषणको कुरा समाचारमा आउने भएपनि अन्य विषय बाहिर आउँदैनन् । यस रिपोर्टमा हामी अर्धमरुभूमिजस्तो रहेको पश्चिमी चीनको पानीको संकट जल वायु परिवर्तनको चुनौतीबारे एक विस्तृत विवरण प्रस्तुत गर्दैछौँ । निङ्सिया प्रान्तमा सरकारले सामूहिक पुनर्वास कार्यक्रम लागू गरेको छ । जलवायु परिवर्तनका कारण भैरहेको यो संसारकै ठुलो पुनर्वास कार्यक्रम मध्येको एक हो । हिमाली जलाधार क्षेत्रमा बस्ने मानिसहरूको लागि यो विषय खास चाखलाग्दो छ किनभने दक्षिण एशियामा संसारको २५ प्रतिशत जनसङ्ख्या रहेको छ तर यहाँ संसारको स्वच्छ पानी मध्ये ५ प्रतिशत मात्रै रहेको छ ।

पश्चिमोत्तर चिनिया प्रान्त निङ्सियाको राजधानी यीन्चुआनबाट बेजिङ्–तिब्बत द्रुतमार्गमा दक्षिणतिर लाग्ने हो भने धर्ती पहेलिँदै गएको देखिन्छ । पर डाँडाबाट आएका खोलाहरूमाथि आधुनिक पुल बनेका छन् तर, खोलामा हेर्दा पानीको थोपो देखिँदैन । छेउछाउमा ठाउँ ठाउँमा भेडा चराइरहेका गोठालाहरू देखिन्छन् । यो   सिहाइगु हो । नक्शामा खोज्नुभयो भने यो नाम भेटिँदैन । दक्षिण निङ्सियामा पर्ने सात ओटा काउन्टीलाई सम्बोधन गर्ने यो स्थानीय नाम हो । यो क्षेत्र पश्चिमोत्तर चीनकै रुखो क्षेत्रमा पर्दछ । आर्थिक विकास र वर्षौँदेखिको सरकारी बजेटले गरिबीको समस्या सम्बोधन गर्न त सघाउ पुर्याएको छ तर, यसको अर्धभूमि प्रकृतिले गर्दा पानी भने दुर्लभ छ । जलवायु परिवर्तनले समस्या झन् जटिल बनाउँदैछ । मानिसहरू पानीको अभाव कसरी झेल्ने भनी चिन्तित छन् ।

पानीको चिन्ता

निङ्सियाको सिजी काउन्टीको मौसम विभागले दिएको तथ्याङ्क अनुसार सन् २०१६को जनवरी महिनादेखि जुलाइसम्म केही क्षेत्रहरूमा वर्षात वार्षिक ‌औसतभन्दा ६.९ प्रतिशत देखि १७.५ प्रतिशतसम्म कम रहेको थियो । अघिल्लो वर्षको मध्य अगष्टमा सन् १९६१ पछिको सबैभन्दा उच्च तापक्रम पुग्यो र वर्षात पनि न्यून रह्यो जसले गर्दा त्यस क्षेत्रमा खडेरी पर्यो । स्थानीय सरकारले कृत्रिम वर्षा नै गराउनुपर्ने अवस्था आयो । आलुको उत्पादन १० प्रतिशतले घट्यो ।

सिजी पठारको खडेरी डरलाग्दो गतिमा बढ्दै गएको छ । सन् १९७०को दशकदेखि सन् २००० को दशक बीचमा औसत तापक्रम १ डिग्री सेल्सियसभन्दा बढिले वृद्धि भयो । त्यसैगरि सन् १९५० देखि सन् २००० को बीचमा वार्षिक औसत वर्षा लगभग १०० एम एम ले घट्यो । यसले जमिन सुक्खा बनाइ वाली उत्पादनमा हानी पुर्याइरहेको छ । ‘यो साल हामीले खासै वर्षात देखेनौँ र आलु पनि लगभग मुड्की आकारको जत्रो मात्र भयो,’ आलुको आकार देखाउन आफ्नो हातको मुड्की बनाउँदै मा लिनाले भनिन् । उनी १३ वर्षकी भइन् र उनी पहाड र सुक्खा खोलाहरूको बीचमा रहेको पिङ्फेङ् काउण्टीको लिचा गाउँमा बस्छिन् ।

उनका पिता मा जिफेङ भन्छन्, आलु नै उनको परिवारको मुख्य खाना हो र यसैबाट वार्षिक १०,००० युआन (लगभग नेरु १५,०००) जतिको आम्दानी आउँछ । तर यस वर्ष उत्पादन पनि कम भयो र भाउ पनि घट्यो । आलु र गहुँ नै यस क्षेत्रका मुख्य उत्पादन हुन् । यसका साथै तील र केही हिउँदे अन्नवाली पनि लगाइन्छ । खडेरीले खानेपानी वितरणमा पनि असर पारेको छ । मा लिनाकी सहपाठी आन सिआओकाङ् पनि सोही गाउँमा बस्छन् । गाउँको बीचबाट बग्ने खोलामा पहिले पानी भएको उनी सम्झिन्छन् । परार साल उनले त्यहाँ चेपागाँडा समातेका थिए तर अहिले त्यहाँ सुक्खा बगर मात्र छ ।

आजकाल इनार खन्दा पनि सफा पानी भेट्न मुश्किल छ । धेरैजसो नुनिलो वा तितो पानी आउँछ । सिजी काउण्टीका पानी अधिकारीहरूका अनुसार घुलित पदार्थ र सल्फेट मान्य मापदण्ड भन्दा कयौँ गुणाले बढि छन् । ‘गाउँ नजिकै राम्रो पानी आउने थुप्रै इनारहरू थिए तर अहिले निकै कम छन् । समग्रमा पानी नै कम छ,’ पानी खान गएका एक हुल वस्तुतिर हेर्दै आन् सिआओकाङ्ले भने ।

वर्षात् कम भएसँगै सिहाइगुका मानिसले पानीको फारो गर्न थालेका छन् । मा लिनाको परिवारले वरिपरिको जमिन र घरको छानाबाट पानी सङ्कलन गरि भूमिगत ट्याङ्कीमा जम्मा गरेर राख्छ । ट्याङ्की बनाउन सरकारले आर्थिक सहयोग प्रदान गरेको थियो । घरको लागि, वस्तुभाउको लागि र बारीमा हाल्नको छुट्टाछुट्टै ट्याङ्की बनाएको छ । घरमा प्रयोग भएको फोहर पानी पुनर्प्रयोगको लागि बेसिन नजिकै एक बाल्टीन राखिएको छ ।

सिहाइगुका बारीमा काम गर्नेहरूका लागि सुद्दृढ कृषि प्रविधिले उनीहरूको आम्दानी बढाउन सहयोग गर्न सक्छ । किसान परिवारको जीविकोपार्जनमा जलवायु परिवर्तनले पारेको असरसम्बन्धी एक कार्यपत्रमा निङ्सिया विश्वविद्यालय, संशाधन तथा वातावरण संकायका दाइ हाइलुङ भन्छन्, ‘पानीको अभावसँग अनुकूलन गर्न खडेरी प्रतिरोधी र जल चुस्त वाली लगाउने चलन बढाउनु पर्छ । शरद ऋतुमा खेती गर्ने चलन पनि बढाउनु पर्छ ।’

सन् २०१५ मा आन सिआओकाङका हजुरबा आन जिआन्हुआले आलु रोपेको ठाउँमा प्लाष्टिकको छापो हाल्न थाले । वर्षात कम भएपनि प्लाष्टिकको छापोमुनि फलेका आलुको आकार ठुलै थियो । जम्मा गरिएको पानीले गराहरूमा सिंचन गर्न सक्ने सुद्दृढ सिंचाइ प्रणालीको प्रयोग वा फलफूल खेती वा जडिबुटी खेतीजस्ता उपयुक्त खेती गर्न पाए हुन्थ्यो भन्ने आन जिआन्हुआको सपना छ ।

सिहाइगुमा पानी पार्न सक्ने जेड ड्रयागन भगवानकोबारे एउटा किस्सा छ । ‘बीस किलोमिटर जति पर डन ताल नाम गरेको एक ताल छ जहाँ हुरी र पानी बोलाउन सक्ने सेतो ड्रयागन बस्छ,’ आफू सानो हुँदा बुढापाकाले भनेको कथा सम्झँदै आन सिआओकाङ भन्छन् । ‘पहिले पहिले खडेरी पर्यो भने मानिसहरू यही जेड ड्रयागनको प्रार्थना गर्थे । पुस्तौँदेखि मानिसहरूले पर्याप्त पानी उपभोग गर्दै आइरहेका थिए ।’

लिचामा हाल प्रत्येक घरको बाहिरपट्टी “निङ्सिया सिजी शहरी ग्रामीण पानी कम्पनी” चिन्ह अंकित धारा छ । यी धाराहरू चार अर्ब युआन (लगभग नेरु ५८ अर्ब) को लागतमा मध्य तथा दक्षिण निङ्सियाको लागि पानी सुरक्षण परियोजना अन्तर्गत बनाइएका हुन् । गत वर्ष अक्टोबर महिनामा निङ्सिया सरकारले परियोजना सम्पन्न भएको अवसरमा युआन्ड्रु नजिकै एक समारोहको आयोजना गरेको थियो ।

लिचाका धाराहरू वर्षौँदेखि त्यहीँ उभिरहेका छन् र यो जडान गर्न प्रत्येक परिवारलाई ५०० युआन (लगभग नेरु ८,०००) खर्च लाग्यो । तर यसमा अझैसम्म पानी आएको छैन । पानी वितरण परियोजनाको धेरै काम सकिएको भए पनि अप्ठ्यारो भूगोलको कारण सबै घरमा पानी पुर्याउन थप केही काम बाँकी रहेको गाउँका एक अधिकारीले बताए ।

सिजी पानी ब्युरोको खानेपानी कार्यालयका एक अधिकारीले भने लिचामा अझैसम्म पानी नपुग्नुको कारण जटिल छ तर एउटा कारण के हो भने खडेरीले गर्दा ड्रङ्ड्रुआङ् जलाशय अहिलेसम्म भरिन पाएको छैन र हालको पानीले शहरी क्षेत्रमै पनि वितरण गर्न पुगेको छैन । लगभग २३ करोड युआन (लगभग नेरु ३ अर्ब ५५ करोड) को लागतमा निर्माण गरिएको उक्त जलाशय परियोजना पानी वितरणको लागि अपरिहार्य मानिएको छ ।

सिजीमा जिङ् नदीबाट सफा पानी ल्याउने हो भने अस्थायी रुपमा पानीको अभाव सल्ट्याउन मद्दत पुग्थ्यो । लिचाका गाउँलेहरू देशको दक्षिणी भागबाट सुक्खा उत्तरी भागमा पानी लाने विवादास्पद योजना दक्षिण–उत्तर जल स्थानान्तरण परियोजना को पनि प्रतिक्षामा छन् ।

तर अहिलेको लागि उनीहरूको घर अगाडि रहेको धुलो जमेका धाराहरू र वितरण पाइपहरू केही समय सुक्खै रहलान् जस्तो छ । तर आन जिआन्हुआलाई लाग्छ धैर्यताको फल मिठो हुन्छ । शहरका घरहरूमा त्यति वास्ता नहुने पानी वितरण प्रणाली आफ्नो पहाडी गाउँमा पनि आइपुग्ला भन्ने दश वर्ष अघिसम्म गाउँलेहरूले चिताएकै थिएनन् । अहिले यो परियोजनाले त्यसो गर्ने वाचा गरेको छ ।

पिउने पानीको लागि गाउँलेहरू भूमिगत ट्याङ्कीमा जम्मा गरिएको वर्षातको पानीमा भर पर्छन् । तस्वीरः काङ निङ

पुनर्स्थापना र पुनर्वास

अन्यत्रबाट पानी ल्याउने मात्र नभइ स्थानीय सरकारले परिवर्तित जलवायुप्रति उठनशिलता बढाउन पनि प्रयास गरिरहेको छ । निङ्सियामा खेतीजमिनलाई वनमा परिणत गर्ने प्रयास एक वर्ष अघि सुरु भएको हो र यसले केही हरियाली पुनर्स्थापित गर्न सफल भएको छ ।

सन् २००३ मा वनक्षेत्रमा वस्तुभाउ चराउन प्रतिवन्ध लगाएर निङ्सिया प्रान्त यस्तो निर्णय लिने देशकै पहिलो प्रान्त बनेको थियो । निङ्सिया सरकारले जारी गरेको तथ्याङ्क अनुसार एक दशकको अवधिमा वनक्षेत्रफल १० प्रतिशतबाट बढेर १२.८ प्रतिशत पुगेको थियो । त्यसैगरि ५३० वर्ग किलोमिटर जमिन मरुभूमि बन्नबाट जोगिएको थियो ।

मा लिनाले घर्रा खोलिन् र केही फोटोको चाङ निकालिन् । यसबाट उनले गएको गर्मीयाममा उनीहरूको घरको ढोकाबाट लिइएको एक फोटो छानिन् । यसमा अहिलेको जस्तो बाँझो जमिन नभएर पहाडहरू हरियो र रसिलो देखिएको छ । ‘गर्मीमा यस्तो देखिन्छ, आहा कति राम्रो,’ गर्वसाथ उनले भनिन् । पहाडतिर आरुबखडाका बगैँचा छन् जुन गर्मी मौसममा हरिया हुन्छन् ।

स्थानीय पर्यावरण पुनर्स्थापित गर्ने प्रयत्नहरूको प्रतिफल आउन थालेको छ तर स्थानीयहरूको काम गर्ने तौरतरिका परिवर्तन गर्न भने चुनौती रहेको छ । उदाहरणको लागि, पहाडमा वस्तु चराउन किन प्रतिवन्ध लगाइएको हो भन्ने कुरा कतिपय गाउँलेहरूले बुझ्दैनन् र अलि दुर्गममा त अझै चराउँदैछन् ।

सरकारले पारिस्थितिक प्रणाली संवेदनशील भएका क्षेत्रबाट मानिसहरूलाई पुनर्वास गराउँदैछ । सन् १९८३ देखि चारओटा त्यस्ता पुनर्वासहरू भए जसमा पछि जमिन पुनर्स्थापित भयो । सन् २०११मा प्रान्तीय सरकारले यहाँका वासिन्दालाई दक्षिण तथा मध्य निङ्सियामा पुनर्वास गराउने नयाँ योजना सार्वजनिक गर्यो ।

योजनामा उल्लेख छः ‘मध्य निङ्सियामा रहेका सिजी लगायत नौ गरिब काउण्टीहरूको पारिस्थितिकीय प्रणाली नाजुक छ र अक्सर प्राकृतिक प्रकोप र गम्भिर भू तथा जलक्षय हुने गर्छ । खेतीपाती र पशुपालन गरिने यो क्षेत्र अर्ध–सुक्खा र सुक्खा मरुभूमिको बीचमा पर्दछ । अक्सर पर्यावरणीय समस्या र गरिबीले एक अर्कालाई बढाउने भएकाले यस क्षेत्रका मानिसहलाई पुनर्स्थापित गरिनेछ । ‘यही नीति अन्तर्गत सिजीका, केही गाउँका वासिन्दालाई पानीको स्रोत नजिक भएको निङ्सियाको उत्तरी क्षेत्रमा सारिएको थियो । त्यसयता बारीहरू बाँझै रहेका छन् र घुँडा घुँडासम्म घाँस पलाएको छ । कतिपय आँगनहरू वर्षौँदेखि बाँझो छन् र पाप्रा उप्किएका छन् ।

यता लिचालाई भने सरकारले पुनर्वास योजनामा समावेश गरेको छैन यद्यपि यो गाउँमा पनि वस्ती पातलो छ र धेरै खेतबारी छन् । लिचाबाट कतिपय मानिसहरू अन्यत्र सर्न चाहे पनि सकेका छैनन् भने सर्न सक्ने अन्य कतिपय चाहिँ सर्न चाहँदैनन् ।

कतिपय गाउँलेहरू अन्यत्र सर्न भन्दा त्यहीँ बस्न रुचाउँछन् । तस्वीरः काङ निङ्

ठाउँ प्यारो

पुनर्वास नीति अन्तर्गत छानिएका मानिसहरू चाँडै नै सरुन् भन्ने सुनिश्चित गर्न स्थानीय सरकारले तोकिएको म्याद समाप्त भएपछि घरहरू भत्काउने गरेको छ । यसले दुवैतिर बस्न खोज्ने कतिपय गाउँलेहरूलाई त्यसो गर्नबाट रोक्ने प्रान्तीय पुनर्वास प्राधिकरणका एक अधिकारीले एक अन्तर्वार्तामा बताए । मानिसहरू दुवैतिर बस्न थाले भने यसले जनसङ्ख्या व्यवस्थापन गर्ने र वातावरण पुनर्स्थापित गर्ने सरकारको प्रयासलाई अप्ठ्यारो पार्छ ।

अर्को गाउँका ली युफु त्यस्तै एक व्यक्ति हुन् । उनको गाउँ पनि पुनर्वासको लागि सूचिकृत भएको थियो । तर अहिले आएर त्यो गाउँमा एक मात्र ठाडो घर उनको हो । अन्य सबै भग्नावशेष भैसके, कतिपय त छाना खसेका पर्खाल मात्र छन् । ली भन्छन् उनी र उनकी श्रीमती बाहेक सबैजना सरकारले तोकेको नयाँ गाउँमा सरिसकेका छन् । आजकाल यहाँ विरलै कोही नयाँ मान्छे आउँछन् । ‘जिन्दगीभर बसेको ठाउँ यत्तिकै सजिलै छोड्न सकिँदैन नि,’ हात मुसारेर अप्ठ्यारो मान्दै उनले भने । सर्न नचाहनुको कारणबारे भने उनले थप केही बताउन चाहेनन् । आजकाल लिचामा एक्लै बस्दा नियास्रो भएपनि अन्यत्र सर्न झन् गार्हो हुन्छ । छेउमा बसेकी उनकी श्रीमतीले निधार खुम्च्याउँदै भनिन् ‘त्यो नयाँ ठाउँमा त म कहिल्यै गएको पनि छैन । यात्रा गर्न पनि सक्दिन र यो निकै टाढा पनि छ ।’ नयाँ गाउँको नाम सिनरोङ हो र यो यीन्चुआन शहरभन्दा बाहिर हेलान काउण्टी पर्छ । ली युफुका सबै छिमेकी आजकाल त्यही नयाँ गाउँमा बस्छन् । यो नयाँ जिन्दगीमा उनीहरू पहिलेजस्तो खेती गर्दैनन् र वस्तुभाउ पनि पाल्दैनन् ।

नयाँ जिन्दगी

यिन्चुआनबाट खेतैखेत हुँदै जाने सडकमा उत्तरतर्फ चालिस मिनेट गाडीमा गएपछि सिनरोङ पुगिन्छ । सेता भित्ता र निला टायलका छाना भएका चिटिक्कका एकतले घरहरू लहरै उभिएका छन् । हरेक १० मिटरको दूरीमा सौर्यउर्जाले बल्ने सडकबत्ती छन् र चोकमा व्यायामशाला छ । घर नम्बरबाहेक सबै घर उस्तै देखिन्छन् । मा यान्मेइ र उनको परिवार सिजीबाट तीन वर्षअघि यहाँ सरेको हो । सातजनाको उनको परिवारलाई दुई शयनकक्ष र एक बैठककक्ष सहित ५४ वर्ग मिटरको घर दिइयो । सानो बैठक कोठामा सेतो टायल छापिएको छ । सोफा, कफी टेबल र टिभिसँगै कोइलाबाट जल्ने हिटर र एक पानी शुद्धिकरण गर्ने भाँडो छ । मा आफूलाई “शहरी जीवन विताइरहेको एक गाउँले” भनेर चिनाउँछन् ।

‘यातायात सजिलो छ र पानी पनि सजिलै पाइन्छ,’ मा भन्छिन् । नयाँ जिन्दगीसँग मा खुशी छिन् । आफ्ना सबै नातेदार र छिमेकी यहीँ भएकाले उनी उनको पुरानो गाउँ फर्किएकी छैनन् । ट्याङ्कीमा जम्मा गरिएको पानीभन्दा धाराबाट आउने पानी बढि रुचाइन्छ । बाहिर आँगनमा लुगा धुने मेसिन छ । छेवैमा एक बाटा भरखर धोइएका लुगा छन् । सबै घरका छानामा घामबाट पानी तताउने सोलार वाटर हिटर छन् । ‘यहाँ त लुगा धुन पनि कस्तो सजिलो छ,” उनले भनिन् ।

तर पुनर्वास गराइएका सबैलाई जग्गा उपलब्ध गराइएको छैन । सिनरोङको एउटा चोकको नजिकै फलफूल काजुबदाम र अन्य घरायसी सामग्रीहरू बेच्ने थुप्रै स्टलहरू छन् साथै दुइ लाइन विभिन्न पसलहरू छन् । धेरैजसो पुनर्वास गरिएका गाउँलेहरूले चलाएका हुन् । फलफूल दोकानमा भेटिएका एक अधवैँशेले भने, ‘उता गाउँमा मेरो ४० मु (लगभग ५३ रोपनी) जग्गा र काफी वस्तुभाउ थियो । यहाँ मेरो यो पसलबाहेक केही छैन ।’

मा यानमेइको परिवार भने केही भाग्यमानी रहेछ । उनीहरूले थोरै भए पनि जग्गा पाए । सिजीमा ७० मु (९३ रोपनी) भए पनि यहाँ दुई मु (साँढे दुई रोपनी) जग्गा पाए । गाउँमा वर्षात कम हुँदा पनि उत्पादनले सबै परिवारलाई खान पुग्थ्यो । अहिले त्यो सबै जमिन व्यवसायिक कृषि फार्मलाई वर्षको २००० युआन (नेरु ३०,०००) भाडा लिने गरि दिइएको छ ।

सिनरोङ्मा सबै आवश्यक कुराहरू बेसाउनुपर्छ । सिजीबाट सारिएका मानिसले बेसाहा कमाउनको लागि बाहिर गएर काम खोज्नुपर्छ । संचारमाध्यमहरूका अनुसार अन्यत्रबाट सारेर ल्याइएका ११,००० व्यक्ति सिनरोङमा छन् । र पुनर्वासको प्रक्रियामा ३,००० जना कामको लागि अन्यत्र सरे ।

सिजीबाट धेरै जनालाई राजधानी यिन्चुआन नजिकैको सिनरोङमा सारिएको छ । तस्वीरः काङ निङ

सिहाइगुमै रहेकाको अवस्था

आजकाल सिहाइगुमा काम गर्न सक्ने उमेरका मानिस भेट्न मुश्किल छ । खेती लगाउने र वस्तुभाउ हेर्ने काम उनीहरूले बुढबुढीको काँधमा छोडेर हिँडेका छन् । वाली भित्र्याउने बेलामा फर्केलान् कि !

मा लिना र आन सिआओकाङ जस्ता बालबालिकाले पनि वाली भित्र्याउने काममा सहयोग गर्छन् । आन सिआओकाङका बुबा एउटा गाडी दुर्घटनामा परेपछि पक्षघात भयो र आमालाई कलेजोको रोग छ । त्यसैले घरमा आवश्यक बलको काम सबै सिआओकाङ र उनका दाइले स्कुल छुट्टीपछि गर्ने गर्छन् । हरियो हुँदै गरेको खेतको गहुँतिर देखाउँदै आन सिआओकाङ भन्छन्, यो सबै म र मेरो दाइ मिलेर रोपेका थियौँ ।

यी दाजुभाइको पढाइ भने त्यति राम्रो छैन । माथिल्लो कक्षामा चढ्ने परीक्षा पास गरेनन् भने सिआओकाङ्लाई सेनामा पठाइदिने र उनको दाजुलाई होटेल रेष्टुरेन्टमा खाना पकाउने शेफ तालिम लिन पठाउने निर्णय उनीहरूका हजुरबाले गरिसकेका छन् । ‘उनीहरू गएपछि हामी खेती लगाउने छैनौँ । उनीहरू बिना गार्हो छ,’ विँडी तान्दै टिभि हेर्दै गरेका उनले भने । अघिल्लो पुस्ताका मानिसलाई लाग्छ आउँदो पुस्ताले प्रगति गर्ने हो भने बाहिरै जानुपर्छ ।

आन सिआओकाङको परिवारको एउटा मात्र ट्याङ्की छ, आँगनमा । ‘त्यत्ति राम्रो छैन,’ उनले भने । पानी फोहर छ र यो उनीहरूले वस्तुभाउको लागि मात्रै प्रयोग गर्छन् । हप्ताको एकचोटि दाइसँग मिलेर उनी लिचा र पान्जियागाउको सिमानामा रहेको इनारसम्म गाडा गुडाउँदै लगेर खानको लागि ५० लिटरको दुइटा ड्रममा पानी ल्याउँछन् ।

सन् २०१६ को डिसेम्बर २४को राती असिनाहुरी आएको थियो । भोलिपल्ट डिसेम्बर २५को दिन आन सिआओकाङ बिउझँदा सडक चिप्लो थियो र असिनाले ढाकेको थियो । त्यो आइतबारको दिन थियो । प्राय: आइतबारको दिन विद्यार्थीहरू विद्यालय जाने र पानी थाप्न जाने गर्छन । तर, बरफले ढाकेको बाटोले गर्दा त्यो दिन पानी लिन जानु खतरनाक थियो । आन जिआनहुआले भनेजस्तो हुन्थ्यो भने उनले पूरै परिवार कुनै समथर ठाउँमा पानीको स्रोत नजिक सार्ने थियो । त्यसपछि नातीहरूले घर छाडेपछि उनको छोराबुहारीले शहरको बाहिरी भागमा केही हल्का काम गर्ने थिए । पुनर्वासको लागि लिचालाई किन वास्ता नगरिएको उनलाई थाहा छैन । बजारको जीवन सबैलाई सहज हुँदैन । काम त्यत्ति पाइँदैन र अवसरहरू टाढाका अन्य शहरहरूमा मात्रै छन् जस्तो लाग्छ । हालै बनाइएका समान किसिमका घरहरू बलियै होलान् तर सार्है अस्थायी देखिन्छन् ।

काङ निङ द पेपरका संवाददाता हुन् । यो समाचार चीनमा जलवायु परिवर्तनसँग अनुकूलनसम्बन्धी एक शृङ्खलाको अंश स्वरुप पहिलोचोटि chinadialogue.net मा प्रकाशित भएको थियो ।